Ermeniler Almanlar`ı da Kurşuna Dizdiler

Azerbaycan çok eski ve zengin bir kültüre sahiptir. Ayrıca Azerbaycan topraklarında yaşayan diğer halklar bu zenginliğe bir kadar da renk katmışlardır. Ülke Cumhurbaşkanı da bu konuda defalarca söyledi, bu zenginlik, ülkemizde farklı halkların huzurlu, birlikte yaşaması bizim zenginliğimizdir. Azerbaycan hep hoşgörülü bir ülke olmuş ve diğer halkların kendi topraklarında yaşamasına hep hoşgörülü yaklaşmış ve buna olanak sağlamıştır.

Bu açıdan baktığımızda Azerbaycan topraklarında yaşayan çeşitli halkların kendi kültürlerini yaşatmaları ve bu günlere kadar getirmeleri de öncelikle Azerbaycan halkının yüksek hoşgörüsünün göstergesidir. 19. yüzyılda Azerbaycan'a göç etmiş Almanlar`ın kendi kültür ve geleneklerini rahat bir biçimde yaşatmaları da bu söylediklerimizin en önemli kanıtıdır. Almanlar Azerbaycan'ın batı bölgesinde - şimdiki Göygöl, Tovuz, Şemkir civarında göçederek bu bölgede Yelenendorf, Annenfield, Traubenfield gibi yerleşim birimleri yapmışlardır. Ama işte hayin Ermeniler yüzünden burada da onlara rahat yokmuş meğerse...

Bu konuda proje kapsamında Uluslararası Kaşgari Vakfı Başkan Yardımcısı, Dünya Genç Türk Yazarlar Birliği Danışma Konseyi üyesi, ünlü polisiye ve tarihi romanlar yazarı Celaleddin Kasımov bize Almanların o zaman ülkemize göçetmesi ve burada koydukları izler konusunda görüşlerini aktardı: " Dünya tarihinde iz bırakan Alman halkıyla Azerbaycanlılar arasında zaman zaman sıkı dostluk alakaları mevcut olmuş ve dostluk kendisini özellikle yirminci yüzyılın başlarında daha kabarık bir biçimde belli etmiştir. Bir yazar olarak bu ilginç konu benim de dikkatimden kaçmadı ve bu yakın tarihte yayınlanmış olan "27 sene sonra" kitabımda bu konuyu geniş bir biçimde işledim. Öyle ki, bu kitapta Alman ve Azerbaycan halklarının tarihinden, Almanlar`ın Azerbaycan'a gelişinden, yerel halkla Almanlar`ın dostluğundan ayrıntılı bir biçimde bahsettim, onların karşılıklı, yakın ilişkilerini, nasıl akıllı halk olduklarını gösterdim. Kitabımda 159. sayfadan başlayarak bu konuda ayrıntılı bilgi verilmektedir".

Araştırmacıya göre, o zamanlar Almanlar Azerbaycan`ın Tovuz bölgesini kendi dillerinde Traubenfield diye isimlendiriyorlardı: "Onların Tovuz bölgesine getirdikleri meyva ve üzüm ağaçları bugün de halk arasında sevilmektedir. Bizde armudun bir türüne şimdi de “Alman armudu” denmektedir. Almanların Tovuz`da yaşadıkları 8 cadde vardı. Onlar sokakların isimlerini öyle isimlendirmişlerdi ki, uzun yıllar geçse bile, hatta Sovyet hakimiyeti döneminde bile bu isimler kalmıştı. Lenin, Karl Marx, Çeşme caddeleri son yıllara kadar Almanların isimlendirdiği gibi anılmaktaydı. Almanlar Tovuzda futbol okulu da oluşturmuşlardı. Onların “Roto – fam” takımıyla yerel takımlar arasında hep yarışmalar yapılırdı. Hatta Almanlar buradan göçettikten sonra Tovuz futbolu Alman geleneklerine uygun gelişmişti, 1950 yıllarında ekibimizin zaferlerinden dolayı kulübümüze “Kafkasların Breziliyası” denmekteydi. Almanlar Tovuzda 30 metre derinlikte bodrum katı olan dev bir şarap fabrikası inşa etmişlerdi. Bunlar bodrumun toprağından çatı örtüsü ve tuğla üreten fabrika ve evler de kurmuşlardı. Azerbaycan'a ilk olarak cins hayvanları Almanlar getirdiler. Sanayi yöntemiyle ilk yağ - peynir üretimi fabrikasını da Almanlar Şemkir`de kurmuşlardı. Tovuz`da Akınca Nehri üzerinde kurulmuş ilk hidrotermik santralin oluşturulması da Almanlarla alakalıdır. Siemens kardeşlerinin KO şirketi uzun yıllar Daşkesen`de cevher üretmekteydi. 1879 yılında Kafkasya'da ilk kez uzunluğu 32 km olan 33 vagondan oluşan 4 lokomotivli demiryolu istasyonu da almanlardan armagandır.

 Aynı dönemlerde kurulan Hanlar şarap fabrikası da Siemens kardeşlerine ait olmuştur. 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus Çarı II Nikolay Kırım, Moldova, Kuzey Kafkasya ve Volqaboyunda yaşayan Almanlar`ı Sibirya'ya sürgün etti. Bu arada Gence bölgesinde yaşayan Almanların da aktarılması gündemdeydi. Refibeyov kardeşleri, Paşa Kasımov Kafkasya canişininin yanına giderek Almanlar`a kefil oldular ve onların sürülmesini engellediler. Şunu da belirteyim ki, Paşa Kasımov benim dedemin kardeşidir . Almanlar Hanlar ilçesinden sürüldükten sonra Ermeniler Alman evlerine ikamet etmişlerdir. Ayrıca Şemkir, Tovuz bölgelerinde Almanların evlerine Ermenilerin yerleştirilmesi olayı tamamen gerçektir.

1941 yılında Almanlar Azerbaycan'dan tekrar sürülmüşlerdir. Henüz o dönemde Ermeni zenginlerinin Azerbaycan'da yürüttüğü terör ve soykırım politikasından Almanlar da bir hayli eziyet çekmiştir. 1905 yılından 1907 yılının ağustos ayına kadar Ermenilerin "Daşnaksyutun" terör partisi Yelendorf (Hanlar) Almanları`nı partinin hazinesine haraç vermeye zorladılar. Onlar o zamankı şarap üreticileri olan Forer ve Kurra isimli Almanlardan 30 bin ruble para talep etmişlerdir. Kurra bu miktarı ödeyemediği için öldürüldü. Sovyetler Birliği kurulduktan sonra Ermeniler Azerbaycan Almanlarına "antisovyet" yaftasını vurarak belirtmişlerdi ki, 1918 yılında Azerbaycan'ın bağımsızlığına Almanlar büyük törenle destek vererek Azerbaycan'a gelmelerinin 100. yıldönümünü kutladılar. Ermeniler Azerbaycan'da birlik olan Almanları kurşuna dizdiler. Böylece, Almanlar Ermeniler yüzünden Sovyetler döneminde çok acı günler yaşadılar."